هفته سلامت مناسبتی است که سالانه در اردیبهشت، برای ترویج مفاهیم کلیدی سلامت و گفتمان‌سازی در جامعه و سیاستگذاران و ذی‌نقشان با تاکید بر اولویت‌های ملی سلامت برگزار می‌شود.
شاید مهم‌ترین مأموریت وزارت بهداشت برای دستیابی به اهداف سلامت، ارتقای سلامت خانواده باشد. زیرا، خانواده سالم می‌تواند جامعه‌ای سالم را تشکیل دهد و جامعه سالم هم مقدمه‌ای برای رشد و توسعه کشور در تمامی ابعاد مختلف آن به شمار می‌رود. بنابراین، وقتی وزارت بهداشت بتواند این حق همگانی، یعنی "سلامت" را برای خانواده‌ها فراهم و مهیا کند؛ بار سنگینی از مسؤولیت و مأموریت خود را به سرانجام رسانده است.
از همین رو، نخستین روز از هفته سلامت، با شعار "سلامت خانواده، حق و مسئولیت همگانی"؛ آغاز می‌شود.
علیرضا اولیایی منش معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، گفت: از نظر مردمی سازی سلامت و اقدامات بهداشت در این راستا، نقش مردم در نیازسنجی‌ها و تصمیم گیری‌ها از محیطی‌ترین نقاط تا نظارت بر اجرای خدمات سلامت محور و همچنین مشارکت مالی، علمی و پژوهشی در سال‌های اخیر در ارتقای سلامت و کاهش بار بیماری‌ها و هزینه‌های آنها بسیار اثربخش بوده و می‌توان نظام بهداشت کشور را از موفق ترین نمونه‌های جهانی عنوان کرد.
وی افزود: مشارکت مردمی و نقش جمعیت میلیونی سفیران و داوطلبان سلامت برای اجرایی شدن حماسه واکسیناسیون همگانی و سریع کرونا در بحبوحه همه گیری کووید ۱۹ از جمله نمونه‌های نقش برنامه‌های آموزش بهداشت و مشارکت مردمی مؤثر می‌تواند یاد شود.
اولیایی منش ادامه داد: تأکیدات رهبری بر توجه به سرمایه مردمی به عنوان دریای بی پایان توانمندی و ایثار و توجه به بهداشت و پیشگیری که در شعار امسال هفته سلامت منعکس شده است، وظیفه خطیر همه را در سال جاری بیان می‌کند.
از جمله اهداف شعار هفته سلامت امسال می‌توان ۳ موضوع را مورد توجه قرار داد.
۱- حمایت طلبی و پر رنگ کردن ضرورت دسترس به خدمات با کیفیت و مقرون به صرفه مورد نیاز برای هر فرد در هر نقطه از کشور که قرار داشته باشد.
۲- توجه به برابری در سلامت و حرکت به سمت رفع ناعدالتی‌های احتمالی در دریافت خدمات و پیامدهای سلامت به ویژه در گروه‌های آسیب‌پذیر یا حاشیه‌نشین با تکیه بر نقش بنیادین مردم در خلق، تأمین و حفظ سلامت همگانی
۳- تقویت بهداشت و تاب آورتر سازی نظام سلامت برای آمادگی روبرو شدن با تهدیدات احتمالی سلامت با ابعاد و مشخصات ناشناخته
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران تاکید کرد: ایران جزو کشورهای خانواده دوست به حساب می‌آید، اگر بخواهیم جامعه را اصلاح کنیم، باید این اصلاح را از خانواده‌ها آغاز کنیم. خانواده، محور اصلی جامعه است و ما سلامت خانواده را در کانون توجه قرار داده‌ایم.
وی افزود: هر خانواده ایرانی باید یک مراقب سلامت داشته باشد، در برنامه سلامت خانواده رویکرد جامعه نگری مورد نظر قرار دارد.
اولیایی منش گفت: مطالعات مختلف نشان داده برنامه سلامت خانواده حتی در مناطقی که عدالت در سلامت ضعیف است، همبستگی بیشتری با پیامدهای سلامتی دارد. سازمان جهانی بهداشت این موضوع را تأیید کرده که برنامه سلامت خانواده مبنایی برای بهبود کیفیت و برابری در سیستم مراقبت‌های بهداشتی است و به همین دلیل در دهه‌های اخیر، این برنامه به یکی از مهم‌ترین اصلاحات توسعه نظام سلامت تبدیل شده است.
وی ادامه داد: یکی از دستاوردهای مهم برنامه سلامت خانواده و نظام ارجاع، کاهش هزینه‌های مستقیم بیماران برای دریافت خدمات سلامت بوده است. افزایش دسترسی به خدمات اولیه سلامت در سطح جامعه، ارجاع منسجم و کاهش مراجعات غیرضروری، افزایش پوشش بیمه‌ای و تمرکز بر پیشگیری و کنترل بیماری‌ها با تأکید بر ارائه خدمات پیشگیرانه و غربالگری بیماری‌ها در مراحل اولیه، از پیشرفت و عوارض بیماری‌ها جلوگیری کرده است. این امر نیز به طور غیرمستقیم موجب کاهش هزینه‌های درمان برای بیماران شده است.
این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که برنامه سلامت خانواده و نظام ارجاع؛ با انتقاداتی مواجه شده و محل بحث و نظر دست اندرکاران نظام سلامت گردیده است. به طوری که علیرضا مرندی رئیس فرهنگستان علوم پزشکی و یکی از بنیانگذاران شبکه بهداشتی درمانی کشور، منتقد برنامه سلامت خانواده بوده و آن را موازکاری با برنامه شبکه بهداشتی درمانی کشور تلقی می‌کند.
از همین رو، در نامه‌ای به رئیس جمهور، این گلایه را مورد اشاره قرار داده و عنوان داشته که وزارت بهداشت نسبت به ارتقای شبکه بهداشتی درمانی کشور، بی اعتنا بوده و برنامه‌ای ضعیف به نام سلامت خانواده و نظام ارجاع را در پیش گرفته است.
در بخش دیگری از نامه مرندی به رئیس جمهور، آمده است: برنامه سلامت خانواده جزئی بسیار کوچک از برنامه‌های وسیع و جامع تأمین، حفظ و ارتقای سلامت آحاد جامعه در قالب شبکه بهداشتی درمانی کشور است.
رئیس فرهنگستان علوم پزشکی ایران تاکید کرد: عدم توجه به راهکارهای اصلاحی و اساسی که همه آنها در سیاست‌های کلی سلامت، ابلاغی رهبری در سال ۱۳۹۳ آمده است؛ باعث ناکارآیی نظام سلامت و خدای نکرده تلقی ناکارآمد بودن دولت خواهد بود.
برنامه سلامت خانواده و نظام ارجاع، در حالی مورد توجه وزارت بهداشت در دولت سیزدهم قرار گرفته که پیش از این و در دهه هشتاد، برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع در کشور کلید خورد که البته این برنامه هم با مشکلات زیادی همراه بوده است؛ به طوری که بعد از گذشت سالهاسال‌های زیادی از اجرای آزمایشی این طرح در دو نقطه کشور؛ آن طور که باید و شاید به سرانجام مطلوب نرسید.
اما آنچه مسلم است، اینکه برای اجرای برنامه سلامت خانواده و نظام ارجاع؛ همانند برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع که تقریباً یکسان هستند. بنابراین، چه ضرورتی دارد که دست به برنامه‌های تکراری و هزینه بر بزنیم و سرانجام در نقطه شروع برنامه ایستاده باشیم.
اهدافی که وزارت بهداشت در دولت سیزدهم برای اجرای برنامه سلامت خانواده و نظام ارجاع دنبال می‌کند، همان پزشک خانواده با یک اسم مشابه است!
حسین فرشیدی معاون بهداشت وزارت بهداشت، از اجرای برنامه سلامت خانواده و نظام ارجاع به عنوان گامی جدید از سوی شبکه بهداشت و درمان کشور برای تأمین امنیت سلامت، عادلانه تر شدن و پوشش همگانی سلامت یاد کرد و گفت: اجرای برنامه ملی سلامت خانواده در فازهای مختلفی اجرایی شد و هفته سلامت امسال، فرصت مناسبی برای آشنایی مردم و مسئولان با اهداف، اقدامات و چشم انداز این برنامه بعد از گذشت یک‌سال و برنامه‌های آتی است.
نظر شما